(In dit artikel diepen we het vorige vet-onderwerp verder uit)
Preventieve geneeskunde 50 jaar lang in de ban houden. Je moet het maar doen. Cholesterol gaat met die twijfelachtige eer lopen. Niets anders had een grotere impact en boezemde mensen meer angst in. De belangrijkste reden hiervoor? Het was één van de eerste eenvoudige meetinstrumenten in het bloed dat een correlatie leek aan te tonen met ziekte. Hoewel die data best zwak was, weten we nu. Ook kon het onmiddellijk met medicatie aangepakt worden. Dat was een andere belangrijke reden om cholesterol als graadmeter te gebruiken.
Om makkelijk te begrijpen wat er misliep, neem ik je even mee naar de eerste aflevering van de Fabeltjeskrant. Dat kinderprogramma ontstond in 1968, en hield – toevallig of niet – televisiekijkend Vlaanderen en Nederland ook 50 jaar in de ban. De allereerste uitzending van mijnheer De Uil had gerust over cholesterol kunnen gaan.
Ondertussen weten we dat het verhaal verzonnen was, maar heel wat mensen hebben nog steeds vertrouwen in de cholesterol-fabel. En het moet gezegd: het verhaal is stelselmatig afgezwakt. Maar voor ik in details ga over die verhaallijn, eerst de basis-uitleg over cholesterol.
Wat is cholesterol?
Er zijn twee essentiële brandstofbronnen voor het lichaam:
- Glucose
- Vrije vetzuren (‘Free Fatty Acids’) en, in mindere mate, ketonen gemaakt van die vrije vetzuren
Glucose kan als enige alleen door de bloedbaan reizen. Zowel cholesterol als triglyceriden (de vetsoort in je bloed) kunnen niet zonder drager in het bloed circuleren.
Daarom verpakt je lichaam cholesterol en triglyceriden in een drager. Bekijk het als een bootje die dan verder ronddobbert. Dat bootje is een lipoproteïne met lage dichtheid of LDL. In het algemeen geldt dat hoe groter het LDL-deeltje hoe meer triglyceriden het bevat. ‘Vetflux’ is een proces waarbij het lichaam vet uit vetopslag haalt. Overgebleven vet dat niet door je spieren of andere weefsels wordt verbrand, wordt teruggebracht naar de lever om te worden verpakt in zeer-lage-dichtheid lipoproteïne (VLDL) deeltjes; die VLDL-deeltjes worden vervolgens teruggestuurd naar de vetcellen voor opslag. Ben je nog mee?
De hoeveelheid LDL (en totale cholesterol) kan sterk worden beïnvloed door de hoeveelheid vet uit je voeding.
Je LDL-niveaus zullen dalen als je keto-aangepast bent, omdat vet dan je primaire brandstof is en je veel vet eet. Wanneer je voeding uit voldoende vet bestaat, daalt je LDL-niveau omdat er niet zoveel brandstof uit de vetcellen hoeft te worden getrokken.
Heb je echter een energietekort en eet je minder calorieën dan je lichaam nodig heeft? Dan gaat je LDL-niveau omhoog als je lichaam meer vet uit de opslag haalt om als brandstof te gebruiken.
Wetenschappelijk intermezzo.
Dokter Eric Westman schreef samen met Jimmy Moore het boek ‘Cholesterol Clarity’. In onderstaand filmpje geeft hij op een duidelijk manier context rond cholesterol-waardes. Zélf is hij in zijn praktijk nog heel actief met patiënten, dus hij kan de waardes vaak prima in context plaatsen.
Zoals al vaker aangehaald is de klassieke kijk over cholesterol vaak decennia achterhaald, maar blijft die als een spook doorheen onze eet-cultuur rondwaren. En dus maken sommige mensen zich zorgen en vermijden ze cholesterol uit voeding. Eric Westman is daarom (naast Dave Feldman en Ken Sikaris bijvoorbeeld) een goede resource om af en toe te checken.
De boodschap blijft altijd: Stop met het testen van je cholesterol-waardes, tenzij dat je ervan overtuigd bent dat het belangrijk is. Zorg dat je triglyceriden laag zijn (stevig onder de 100) en geniet van je leven! 
Waar liep het mis?
Ok. Tot daar de essentiële basis-theorie. Waar begon het dan eigenlijk mis te lopen in onze kennis?
Aan de basis was de wetenschap te zwak. Alweer. En dus werd er gaandeweg bijgestuurd in de verhaallijn van cholesterol.
Dit zijn grosso modo de drie grote veranderingen die mijnheer de Uil aan zijn verhaal zou hebben aangebracht.
1/ Het begon allemaal met angst om de hoge totale waarde cholesterol. Dat cijfer was een reflectie van de cholesterol die door partikels lipoproteïne in het bloed werd vervoerd. Decennia lang hebben we medicatie naar het probleem gegooid. Ondertussen is de focus op totale cholesterol met stille trom weggedeemsterd. Mijnheer De Uil beseft nu dat een hoger cholesterol-cijfer in het algemeen wijst op een langer, gezonder leven (zie bijvoorbeeld deze Japanse studie).
2/ Een nieuwe wending kwam er toen de ‘totale cholesterol’ in het nieuwsbulletin werd vervangen door LDL, of ‘slechte cholesterol’. LDL-niveaus geven zoals gezegd weer hoeveel cholesterol getransporteerd wordt in de LDL-partikels. Dat was het zogezegde juiste cholesterol-risicofactor dat we moesten hanteren.
Maar na jaren alweer medicatie te gooien naar die LDL, is ook dat cijfer uit de gratie gevallen. Ook LDL kan het risico niet goed voorspellen. Hoge LDL kan je met heel wat slechte zaken associëren, maar dat is ook het geval met lage LDL. De reden is dat LDL eigenlijk maar een hint geeft voor de echte redenen. De Fabeltjeskrant werd stilaan wat meer Cluedo.
3/ Steeds meer wetenschappers begonnen te beseffen dat LDL best wel misleidend was. Gelukkig werden cholesteroltests beschikbaar die gevoeliger en geïndividualiseerder werden. De meest voorkomende is de lipoproteïne subfractie test. Besef dat het standaard LDL meetcijfer slechts de cholesterol-hoeveelheid in een LDL partikel meet. Die geavanceerde lipoproteïne test meet het cijfer en de grootte van de LDL partikels zelf. Op een bepaalde manier meet deze test de kwaliteit van de LDL partikels en niet de cholesterol erin. Het resultaat hiervan is dat het min of meer een betere voorspeller is van mogelijk potentiële risico’s. Maar het kijkt nog altijd naar LDL in plaats van de echte onderliggende redenen. En dus is de test misleidend.
Fictieve uitzendingen van mijnheer De Uil?
De uitzendingen van de Fabeltjeskrant over cholesterol bleken dus niet echt. Een mooi verhaal voor kinderen die bijna gingen slapen, dat wel. En toch pikten volwassenen het op. Waren ze zo naïef? De vraag wat er nu eigenlijk is misgelopen, is zeker op zijn plaats.
Hoe kan het toch dat we decennialang medicatie hebben voorgeschreven op basis van een verkeerd meetinstrument? Erger nog, een gigantisch aantal doktoren laat zich nog altijd leiden door die totaal doorprikte fobie voor ‘totale cholesterol’. Ze zitten vast in hun huidige doorstroming van informatie. Vast in de gewoonte om voor waar te nemen wat de Fabeltjeskrant vertelt. Vast aan die koppeling aan een waardeloos getal.
Gelukkig is een klein aantal dokters mee-geëvolueerd. Zij werken ondertussen met de laatste wetenschap. Zij gebruiken de geavanceerde lipoproteïne test, maar heel wat onder hen begrijpen niet dat die cijfers vooral een reflectie zijn van een ander fenomeen.
Het cholesterol verhaal is dus tegelijk prachtig en tragisch. Prachtig omwille van de elegantie van het hele cholesterol-transport-systeem. Bekijk maar eens de filmpjes van Dave Feldman en je zult zien wat ik bedoel. Tragisch omdat we cholesterol al te lang de schuld hebben gegeven van iets dat het niet veroorzaakte. De echte aandrijvers van hartaanvallen situeren zich elders. Denk suiker. Denk plantaardige oliën. Denk insuline-resistentie. Denk stress. En denk aan een combinatie van die allemaal. Verblind door associatie hebben we de echte schuldigen vrijuit laten gaan. En we doen dit nog steeds.
Steeds meer mensen die keto-vriendelijk eten, zich goed voelen én dan nog eens goede resultaten halen, brengen ons gelukkig steeds verder weg van de angst voor cholesterol.
Dave Feldman en de Lean Hyper Responder
Dave Feldman is een ingenieur. En dan nog één die alles – maar dan ook alles – dat hij eet, documenteert. Hij experimenteert al een hele tijd lang met zijn cholesterol-waardes. In zijn experimenten eet hij bijvoorbeeld vaak koolhydraatarm & ‘matig’ qua eiwitten. De enige variabiliteit zijn het aantal vetten dat hij eet. Zo eet hij bijvoorbeeld soms minder vetten (1000 totale calorieën bijvoorbeeld) en meet hij vervolgens opnieuw zijn cholesterol-waardes. Dan eet hij gedurende drie dagen lang veel vetten (4000 of meer calorieën). Opnieuw meet hij zijn cholesterol-waardes.
Zo is Feldman erin geslaagd zijn ‘small LDL-P’ van bijna 1.000 (hoog risico) naar onder 90 (zeer laag) te krijgen. LDL-P is in de ogen van de gezondheidszorg de belangrijkste indicator van hart- en vaatziekten. Hij deed dat op slechts drie dagen tijd, door te doen wat totaal tegengesteld is aan de ‘gezonde manier’ (op basis van conventionele kennis qua voeding). Om tot een LDL-P van 1.000 te komen, at hij weinig vet en ongeveer 1.000 totale calorieën. Om aan een LDL-P 90 te geraken, at hij tot 350 gram vet per dag.
Sinds begin januari dit jaar is hij op basis van zijn data een soort van campagne begonnen met de hashtag #rethinkLDL. Het idee erachter – en hij legt dit ook uit in onderstaande video – is dat we vaak verkeerd kijken naar al die cholesterol-waardes. En vooral naar LDL. Er is gewoon een verkeerde correlatie tussen cholesterol uit voeding en hart- en vaatziekten.
En toch zijn er nog steeds heel wat mensen bang voor bijvoorbeeld eieren, rood vlees en boter.
Heel veel dokters kijken vooral naar cholesterol om gezondheid te kunnen inschatten, terwijl steeds vaker blijkt dat die cijfers eigenlijk zo goed als waardeloos zijn.
Mager en hoge cholesterol-waardes?
Feldman is ook zoals heel wat vrij slanke atletische personen die met keto beginnen, een ‘Lean Hyper Responder’.
Wat is een Hyper-Responder?
De term “hyper-responder” wordt in de keto gemeenschap gebruikt om die mensen te beschrijven die een zeer dramatische toename van hun cholesterol hebben na het starten van een koolhydraatarme of keto eetstijl. Deze toename kan variëren van 50% tot 100% of meer van hun oorspronkelijke cholesterolgehalte vóór het dieet.
Kenmerkend zal zo’n keto persoon LDL-cholesterol (LDL-C) hebben van 170 mg / dl of hoger. Ook ik ben zo’n hyper-responder.
Hoeveel van zij die keto / LCHF volgen, zijn hyper-responders?
Omdat de keto / LCHF-gemeenschap relatief klein is, is het totale aantal hyper-responders als een percentage van het geheel onbekend. Maar schattingen variëren tussen 5% en 33%.
Is het hebben van een hoog LDL-cholesterol (LDL-C) op een keto / LCHF-dieet gevaarlijk?
Dit is natuurlijk de belangrijke vraag. Het korte antwoord is dat we het niet weten.
Maar uit bovenstaande uitleg ga je begrijpen dat er goede redenen én slechte redenen kunnen zijn waarom LDL-C hoog zou zijn. En deze redenen sluiten elkaar niet uit.
Dat alles om je te vertellen dat als je keto gaat, en jouw dokter je wijst op absolute cholesterol-waardes je dit allemaal goed in context moet plaatsen. Zéker als alle ander bloedresultaten super goed zijn, zoals iemand in onze Facebook Groep recent met plezier onlangs meedeelde.
Het vonnis is binnen
eindelijk mijn bloedresultaten. Ik heb geen bloedarmoede meer, geen ontstekingswaarden meer! ( btw al 25 jaar wel é) Ik heb mooi resultaat glucose (pre diabeet) én mijn schildklier staat normaal zonder medicatie
.
Wetenschappelijke verdieping
Tot hier geraakt en nog steeds interesse in cholesterol? Bekijk dan zeker deze twee boeiende filmpje van data geek Dave Feldman.
Dan ga je alles nog meer in details begrijpen. De essentiële vraag waarover iedereen individueel moet nadenken:
Hoe kan één enkele bloedtest voor iets dat elk uur verandert, bepalen hoe een arts cholesterol moet behandelen?
