Kennen jullie de term hormesis (of hormese)? In essentie is het een biologisch fenomeen waarbij jezelf blootstellen aan een bepaalde omgevingsfactor (een ‘hormetische stress’) voor gunstige effecten zorgt. Denk koude douches. Denk ijsbad. Denk Iceman. De kracht ervan is dat je eraan went hoe vaker je dit soort kortstondige stress op je lichaam loslaat. Een hogere dosis van diezelfde blootstelling produceert dan weer een toxisch effect. Zoals bij keto en vele andere zaken: the dose makes the poison. Te lang wil je dus écht niet!

Ik moest hier allemaal aan denken toen ik ijsbeer-vriend Dave vroeg hoe lang ik maximaal in het water mocht blijven. De Deurnese IJsberen hadden die zondag ochtend opendeurdag en iedereen met gezonde interesse of tolerantie voor de koude mocht een plons wagen.

“Best niet langer dan twee minuten”, was Dave’s antwoord als alerte redder-aan-de-zijlijn. En hij voegde er meteen aan toe: “Het is zelfs beter dat je er twee keer in gaat. Eerst kort om te wennen aan de temperatuur. Dan eruit. En vervolgens iets langer”.

Ik zag ondertussen al die gewoontedier-ijsberen gezwind het water in plonzen. Dat moest ik als koude doucheman toch ook kunnen. Zo arrogant was ik die ochtend opgestaan.

Zo koud mogelijk douchen; een gewoonte waar ik jaren aan heb zitten timmeren. Net zoals bij vasten en andere gewoontes, bouw je dat koudeproces best geleidelijk aan op. Mijn aanpak was een tijd lang eerst een gewone warme douche te nemen zodat ik op zijn minst gewassen was voor ik naar stapje twee ging. Zodra het hygiënedeel achter de rug was, was stap 2 dan geleidelijk aan de koudeknop verder om te draaien. In het begin pakt het koude water serieus op je adem. Je hapt naar lucht. Die intuïtieve reactie van je lichaam is positief. Het dwingt je om meer en beter te ademen.

Aangezien ik Wim Hof niet ben, ben ik altijd van mening geweest om “koude douches” lang genoeg te doen tot ze 100% deel werden van mijn gewoontes. Ondertussen ben ik de koude onder de douche zo gewoon dat ik het aanbod van een fitness-club bijvoorbeeld – verschrikkelijk hete douches – ronduit vervelend vind. Alsof mijn lichaam enkel nog het koudecomfort wil.

Positieve kortstondige stress

Ondertussen was ik klaar voor mijn eigen ijsbad. Nadat Dave me vertelde wat de ideale termijn was, bedacht ik ook waarom té kort in het water wellicht belachelijk zou zijn – en dat niet alleen voor mijn ego. Dat er wellicht een ideale tijdspanne was om in het water te blijven leek me logisch. De uitleg voor die dualiteit kan je samenvatten in de bekende Friedrich Nietzsche quote: “What doesn’t kill me makes me stronger”.

In theorie kan je dit toepassen op elke activiteit die je onderneemt, maar bij dit soort van ijsberen-praktijk is het goed te focussen op de goede stressmomenten die natuurlijk én kortstondig zijn.

Uiteindelijk is dit hetzelfde principe achter fitness-oefeningen. Je traint een aantal spieren, waardoor je een stressmomentje – een hormetische respons – triggert, je lichaam ervan herstelt en zich aanpast zodat het in de toekomst dezelfde of nog grotere stress-reacties kan verdragen. Zo groeien spieren. Zo groei je als persoon.

Er zo naar kijken is zinvol, ook bij ijsbaden. Je lichaam gaat de uren erna overcompenseren. Je wordt sterker, sneller en gezonder. En zo kweek je uiteindelijk meer weerstand voor de uitdagingen van de toekomst.

Koude is dus één van die goede kortstondige stress-momenten die ons weerbaar en sterker maken.

Rhonda Patrick, een onderzoekswetenschapper, heeft uitgezocht dat zulke stressmomenten, zoals blootstelling aan koude, heel wat voordelen heeft.

De zaken die je dan hoort: voordelen voor het brein, pijnmanagement, vetverlies, atletische prestatie, immuungezondheid en beter humeur. Altijd zinvol om dat humeur te verbeteren! Mensen die in koud water zwemmen tijdens de winter hebben bijvoorbeeld blijkbaar ook 40% minder luchtwegeninfecties. Dat strookt met mijn interactie in de kleedkamers bij de ijsberen.

Zo liet één van de leden me weten dat de sfeer niet alleen super is, maar dat zo goed als geen van de aangesloten mensen ziek wordt. Lijkt allerminst onlogisch.

Persoonlijk volhard ik zelf al een aantal jaren in die koude douches. Ik ben ermee gestart toen ik hoorde dat het niet alleen een goede behandeling is voor depressies maar dat koude ervoor zorgt dat ontstekingen wegblijven. Ik ben het blijven doen; een koude douche voor het slapen gaan, doet me rustiger inslapen.

Wat gebeurt er ondertussen in je lichaam?

Laten we terug het voorbeeld nemen van dagelijks fitnessen. Je breekt telkens spierweefsel af, en je lichaam creëert ontstekingen om meer cellen in die regio te krijgen en zo het weefsel te herstellen. Zo wordt alles heropgebouwd om weerbaarder te worden voor blessures. Dat kan zelfs gebeuren wanneer je botten breekt. Geef je je lichaam voldoende tijd om te herstellen, worden je beenderen zelfs sterker op die plek waar de breuk plaatsvond.

Neem een ander proces: je wordt ziek. Het is niet het virus dat jou die symptomen geeft, het is je immuunsysteem. Vermoeidheid, lichte koorts en een pijnlijk lichaam – al die zaken die we gemakshalve onder de noemer ‘verkoudheid’ of ‘griep’ plaatsen – zijn eigenlijk een uiting van een ontstekingsreactie. Zodra het virus verdwijnt, verdwijnt ook de ontsteking. Dat is alleszins de hoop. Wanneer dit niet het geval is, noemen we dat een chronische ontsteking. Geen benijdenswaardige situatie. Chronische ontstekingen zorgen voor schade aan het lichaam. Het maakt je moe en zorgt voor pijn. Ontstoken cellen kunnen je gezonde cellen aanvallen, en zo voor auto-immuunziektes zorgen of in het algemeen de energie uit je lichaam trekken. Dat zorgt dan weer voor uiteenlopende ziektebeelden en is in heel veel gevallen aan de basis van heel wat ziektes.

Wat die ontstekingen uitschakelt wanneer ze niet meer nodig zijn – en zo vermijden dat de situatie chronisch wordt – zijn stresshormonen zoals norepinefrine en adrenaline. Zoals insuline zijn die hormonen dus vooral heel functioneel, en wil je technieken ontwikkelen die op een goed moment die hormonen doet vrijkomen. Je lichaam met momenten “een koude shocktherapie” geven zou tot 300% meer norepinefrine doen vrijkomen, en een tekort aan zuurstof uit de ademhaling produceert meer adrenaline en norepinefrine.

Bij chronische stress zijn de stresshormonen norepinefrine, cortisol en adrenaline constant aanwezig en geraakt het lichaam eraan gewend. De tolerantie uit die chronische blootstelling is geen uniek fenomeen aan stress of ontstekingen. Je ziet dit bijvoorbeeld ook bij alcohol of elke andere drug – zelfs bij die vermaledijde koolhydraten. Een te grote aanwezigheid zorgt voor een grotere tolerantie. Daarom dat ik steeds aangeef dat je lichaam bij keto cleaner wordt, en je opeens veel minder tegen alcohol en je vroegere koolhydraatrijke lievelingsvoeding kan.

In plaats van ontstekingen in de aanwezigheid van die hormonen in de kiem te smoren zal je lichaam minder responsief worden. En zo geraken de ontstekingen steeds meer resistent, wat het mechanisme is dat het chronisch maakt.

Met een kortstondig stress-momentje zoals een ijskoud bad zullen hormonen zoals norepinefrine en adrenaline voldoende opstoten om ontstekingen te verminderen. Met verlaagde ontsteking kan het lichaam chronische productie van stresshormonen meer gaan relaxeren en zo heb je de kans om de cyclus te doorbreken.

Mentaal aspect niet te onderschatten

Deze hele anekdote om aan te geven dat ik sterk geloof in de fysieke voordelen voor ontstekingen en stress. Wat blootstelling aan koude wellicht op het hoogste schavotje plaatst ten opzichte van andere vormen van hormese is de mentale scherpte die het biedt. Je kweekt karakter. Het hardt je bij wijze van spreken. Het zorgt ervoor dat je chronische stress te lijf gaat en ver achter je laat.

Karakter en doorzettingsvermogen zijn twee eigenschappen die in onze moderne samenleving steeds minder worden uitgetest. Ze hebben de neiging om daardoor wat weg te kwijnen. Gebrek aan doorzettingsvermogen is wellicht een centraal thema: we laten chronische stress steeds vaker toe in ons leven. Zodra we wakker worden komen we al in de problemen. Onze dag en ons leven nemen we steeds minder vaak in eigen handen.

Ondertussen had de regionale zender me om een interview gevraagd over mijn kortstondige ijsberen-ervaring. Ik bibberde nog wat na. Mijn arrogantie was ik op dat moment al lang kwijt.

Ijsberen verdienen respect. En komen ongetwijfeld beresterk de winter door.

Op zoek naar een leidraad of plan van aanpak om een gezonde keto levensstijl goed te begrijpen?

Ga dan van start met ons 21-dagen Start To Keto programma of lees het boek Ketoman: Bevrijd van alle onzin: eetstrategieën voor sceptici.

Je kan het niet alleen? Contacteer me dan en we bekijken de opties op vlak van coaching.