Op een andere manier denken over geld en werk. Anders gaan eten. Anders kijken naar gezondheid. Ergens anders gaan wonen. Anders gaan leven. Dat was onze focus de voorbije tien jaar. Stappen in die richting zetten, was uitermate boeiend. Avontuurlijk. Hoewel niet altijd makkelijk, gaven zowel denkproces als uitvoering ons heel veel voldoening.

Uit dat alles vloeide een bijna logisch vervolg. Het komende jaar is onze grote focus de jongens nog méér te leren hoe ze zelf moeten leren. En hen te stimuleren om levenslang te willen leren. Ik schreef er al eens over in de covid-context. Anders denken over onderwijs en ‘de school’ is misschien wel ons allergrootste avontuur. In dat proces slagen we er hopelijk in de jongens nog nieuwsgieriger en leergieriger te maken, en hen het vertrouwen te bieden dat hen zelf doet zoeken naar tools om geïntegreerde antwoorden te zoeken.

Past ‘school’ nog in onze filosofie op het leven?

Om dit op de beste manier met hen te kunnen realiseren, hebben we beslist hen dit jaar niet meer naar school te sturen. Negen maanden lang pakken wij voor de 100% de touwtjes van hun ‘scholing’ in handen. Je kan daar allerlei termen op plakken, maar uiteindelijk wordt het vooral anders dan ervoor. Beter ook, dat is de hoop natuurlijk. Dan volgt een evaluatie, en zien we of we moeten bijsturen. Nu de eerste maand achter de rug is, is de eerste balans alvast voor iedereen positief. Méér werk voor ons natuurlijk, maar de jongens zijn beide heel enthousiast. We lijken een goede balans te hebben gevonden tussen het inhoudelijke, het sociale en de zoektocht naar evenwicht tussen structuur en zelfbeschikking.

Hoe het begon: door vele vragen te stellen

Al jaren borrelen in fases vragen op. Wat is eigenlijk de rol van onderwijs? Waarop bereidt hen dat exact voor? Wat is de rol van een school in dat proces? Waarom besteden we een groot deel van de onderwijstaak uit, terwijl de belangrijkste verantwoordelijkheid in deze fase van ons leven onze kinderen zijn? Waarom heeft Timo lees- en leerproblemen? Ligt het aan hem of mogen we ook kijken naar ‘het systeem’ dat hem omkadert? Waarom laten we anderen bepalen wat onze kinderen moeten kennen en leren? Waarom zouden wij niet het curriculum bepalen?  Is er in deze tijden van thuisscholing en ‘internet leren’ geen andere slimmere manier?

Stap voor stap beseften we dat wij sowieso al sinds hun geboorte bezig zijn met ’thuisonderwijs’. Dat is namelijk wat elke ouder doet. We leren hen goede manieren, spelen spelletjes en knutselen met hen. We leren hen hoe te denken over voeding, hoe te koken, hoe je voetbal speelt of hoe zonder wieltjes te fietsen. Foto’s maken, een instrument bespelen, hoe best met de hond gaan wandelen. Dat alles hebben ze uiteindelijk van ons geleerd. We helpen hen met huiswerk, stimuleren hen om meer te lezen, koppelen terug als ze vragen hebben etc. Wat we ook allemaal samen doen, het is allemaal onderwijs. Het is allemaal ‘lesgeven’.

Wat hebben kinderen eigenlijk nodig?

Kinderen hebben ons meer nodig dan inhoud. Ook dat aspect is helder. Menselijk contact kan niet worden vervangen door technologie. Het boek ‘Laat je kind niet los’ deed ons onlangs nog eens beseffen hoe belangrijk die goede, diepe band is met je kinderen. De jongens hebben ons niet nodig als docent, maar eerder als een facilitator (of coach) die hen helpt te vinden wat ze nodig hebben en de antwoorden te vinden op de vragen die ze stellen. Hun vragen – niet de onze.  Zo zien we ook onze taak. Hen te helpen ontdekken wat ze willen weten, niet wat het systeem denkt dat ze moeten weten.

Als ouder zijn we anderzijds ook verantwoordelijk voor hun maturiteitsproces. In die rol kunnen we gewoon niet zomaar accepteren wat ‘het curriculum’ of ‘de leraar’ zegt, vooral niet in deze tijden. Eén van de essentiële cru gestelde vragen: bewapenen ze mijn kind of schaden ze hem? Geven ze hem de essentiële dingen die hij nodig heeft om zich goed te ontwikkelen? Opnieuw: wat zijn eigenlijk die essentiële competenties? Als hij problemen heeft op school, is dat zijn probleem of is dat de schuld van de school?

Kortom, we begonnen te beseffen dat een opvoedingsfilosofie essentieel is om een goede ouder te zijn; anders geef je je kind alleen maar over aan blind toeval.

Scholen functioneren prima, niet?

Heel wat mensen praten over schoolvernieuwing. Aan het begin van het schooljaar is dat altijd een thema. Het debat woedt dan telkens opnieuw. Onze ervaring is dat scholen helemaal niet vernieuwd moeten worden. Ze werken precies zoals hun ontwerpers ze ooit bedoelden. Ons viel net op hoe gelijkaardig de aanpak is in België waar de jongens naar een (bijna gratis) publieke school gingen ten opzichte van een (dure) privéschool op Kaapverdië.  Elke school heeft een hard werkende leiding, gepassioneerde pedagogen, leraars en vrijwilligers met het hart op de juiste plaats en de wil om kinderen vooruit te helpen. Het probleem is gewoon de hele structurele set-up die niet meer van deze tijd is. Wat ouders nodig hebben, zijn meer keuzes en opties buiten school. Aan het eind van de dag leek ons de tijd nu rijp om zelf alle kansen te creëren voor een andere aanpak.

Waarom verandering logisch leek?

Dingen die je leven ten goede veranderen, komen typisch voort uit iets dat je eerst niet ziet. Dat is zo bij een keto levensstijl en niet anders als het gaat om onderwijs. Ons geloof hoe de wereld moet bestaan ​​en functioneren, wordt gevormd door achterom te kijken; niet vooruit. Het is dus logisch dat nieuwe paradigma’s die alles veranderen weerstand oproepen in onze geest. Dat was zeker zo ook bij ons. De school is en blijft een wat heilig instituut. Diezelfde angst voor verandering tref je aan in heel wat andere domeinen.

Zoals het is met onze eetgewoonten, zo is het ook met onze leergewoonten.

Het oude vervangen door een ander systeem

Rond 1850 werden voor het eerst scholen opgericht. Hun doel? Kinderen bezighouden terwijl hun ouders in de fabrieken gingen werken. De tweede industriële revolutie leefde op. Een steeds groter aantal gehoorzame, niet-denkende arbeiders waren broodnodig. Scholen waren gestructureerd, niet flexibel en routinematig. Het gedwongen leerplan beloonde conformiteit en versterkte de mentaliteit die de industrie en later het leger nodig had. Er was geen twijfel over de status quo.

Uiteraard – en gelukkig – zijn de scholen verbeterd sinds de industrialisatie, waardoor de inhoud van het leerplan interessanter werd. Dat neemt niet weg dat starheid en de vraag naar gehoorzaamheid nog steeds een kernaspect zijn. Dat aspect wordt in deze razendsnelle digitale technologische wereld jaar na jaar duidelijker. Die ‘klok’ om het begin en het einde van de lessen aan te geven? Die strikt afgebakende onderwerpen? De beperkte integratie van alle leerstof? De focus op beoordelingssystemen en beloningsmechanismen? Als je over al die zaken wat dieper nadenkt, besef je dat dit levenslang leren zeker niet altijd ten goede komt.

Een andere aanpak: overal altijd leren

Zelf hebben we gemerkt dat we in een andere omgeving héél anders kunnen leven. Met het huidige internet zijn de mogelijkheden schier eindeloos. Ook – en vooral – om nieuwe dingen op te pikken. Online leren helpt niet alleen bij de beoordeling van bepaalde lessen, maar ook om dieper en duurzamer begrip te smeden. Opeens ontstaan er verbanden tussen lessen. Op het web worden we niet beperkt door klasmuren. Of door een bel die dicteert wanneer een les voorbij is. Of door een verplicht leerplan dat willekeurig wordt opgelegd door het land waar we ons bevinden. Verder is het boeiend om een onderwerp op meerdere manieren te behandelen, enkel vanuit de lens of de context waarop je het benadert. De theorie vanachter de laptop; verdere verdieping aan het strand of in de wagen richting plezier. Spelenderwijs leren.

Bovendien zijn we het voorbije jaar tot het besef gekomen dat ons hele buitenlandse avontuur op zich al heel wat lespakket omvat. Nieuwe taal, nieuwe cultuur, andere eetgewoontes, vreemde plekken, nieuwe avonturen. Dat is al een mooi curriculum op zich, zeker als we zelf voldoende extra aandacht besteden aan de drie essenties: rekenen, lezen en schrijven. Ons huidige curriculum: ’s morgens anderhalf uur rekenen of taal, en de rest van de tijd is eigen verdieping, ontplooiing en heel veel sport en speelplezier. Hun wekelijkse vaste sociale activiteiten: drie keer tennis, drie keer capoeira en twee keer basketbal. Af en toe muziekles. Met overdag geen vaste schooluren hebben we sowieso meer tijd om andere dingen met hen te ondernemen.

Khanacademy.org als ons online platform

Voor het wiskunde-luik zijn we met khanacademy.org gestart. Dat platform is één van de vele voorbeelden van volledig gratis onderwijs. Overal ter wereld kan elk kind zich verdiepen in wiskunde, natuurkunde, wetenschap of informatica. De cursussen en de ‘user interface’ zijn zo ontworpen dat ze leren boeiend maken. Het doel is ervoor te zorgen dat kinderen onderwerpen echt beheersen.

Persoonlijk ben ik onder de indruk. Na een maand merk ik al dat dit platform hun leerproces enorm versnelt. Een duizelingwekkende hoeveelheid details – over elk onderwerp –  allemaal voor ons om te leren. Voor de nieuwsgierigen met voldoende wilskracht en doorzettingsvermogen is een geweldige opleiding in 2021 dus al gratis. Waarom kiezen we dan met zijn allen nog altijd voor om onze tijd 12 jaar op school door te brengen, terwijl dit zowel tijdrovender als duurder is? Het antwoord is wellicht logisch en simpel. We doen dit enerzijds omdat historische maatschappelijke patronen ons vertellen dat dit de beste manier is om een ​​goedbetaalde job te krijgen. En dat was vroeger helemaal waar. Zeker als we terugkijken op een tijd voordat technologie ons die overvloed aan informatie bracht. Het is misschien zelfs enigszins waar voor sommige jobs van vandaag, maar het is waarschijnlijk ook minder waar in de toekomst. En het is in die toekomst dat onze kinderen gaan moeten meedraaien.

Anderzijds doen we dat natuurlijk ook omdat we als ouders door onze drukke banen géén tijd hebben om hier bij stil te staan, en ons op een andere manier te organiseren.

Ons persoonlijke doel dit jaar

Na één maand uitproberen, beseffen we ook meteen dat ‘persoonlijke verantwoordelijkheid’ een groot thema wordt. De jongens moeten op termijn zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun onderwijs. Alleen al door verantwoordelijkheid te nemen voor dat leerproces, leren ze bij. Dat betekent ook dat wij steeds meer moeten durven lossen.

De voorbije jaren viel het me vaak op dat persoonlijke verantwoordelijkheid niet alleen wordt ondergewaardeerd, maar zelfs wordt ontmoedigd door het standaard klaslokaalmodel. We zagen dit heel vaak aan de lichaamstaal van onze kinderen, door de opgelegde passiviteit en rigide grenzen van het leerplan en de tijd op school. Wanneer kinderen de kans wordt ontzegd om zelfs de meest elementaire beslissingen te nemen over hoe en wat ze zullen leren, vermindert de inzet van kinderen. Dat is wat mij betreft onaanvaardbaar en iets wat we met dit nieuwe avontuur hopen te vermijden.

Hopelijk zijn we binnen negen maanden al heel wat wijzer. En zien we of zo’n persoonlijke aanpak voor ons als gezin toekomst heeft en wat we niet goed hebben gedaan. En of de jongens terug naar school willen! Uiteindelijk is dat het belangrijkste: het besef dat er altijd keuzes zijn. We hebben in ieder geval veel zin in dit nieuwe avontuur.

Dit is voor ons een volledig nieuw avontuur, dus indien jij goed advies of extra tips hebt, dan hoor ik die graag!