Op vakantie zijn in België is heerlijk. Ontspanning troef. Familie-en vriendentijd. Lekker uitgebreid eten. Heel veel groen.
Tijdens een van de vele wandelingen kruisten heel wat wilde en romantische zaken ons pad: mirabellen, braambessen, peren, druiven. De meeste zaken die je zo vindt, zijn lekker, vrijuit te nemen (behalve de druiven van de private wijnranken) en prima voor consumptie. Op een bepaald moment wilden Mateo en Timo kleine rode besjes plukken. We moesten tussenkomen: “Die zijn niet eetbaar, kereltjes!”
Dat deed me het volgende beseffen.
Het risico om giftige planten op onze tochten in de natuur tegen te komen, is tegenwoordig vrij klein. En toch is het aantal toxische stoffen in onze voedselketen groter dan ooit. Met toxisch bedoel ik ‘door mensen gemaakte stoffen die de normale, gezonde functie van je lichaam bij inname’ verstoren. Bij de één manifesteert die verstoring zich al in grotere dosering dan bij een ander.
Grote boosdoeners zijn suikers en frisdranken, chemisch gewijzigde vetten en zwaar bewerkte, verpakte, gefrituurde en geconserveerde voedingsmiddelen. Dat is duidelijk.
Het is geen grote ‘sprong’ de giftige bessen uit de natuur rechtstreeks te vergelijken met veel van de producten die je op ooghoogte aantreft in je plaatselijke supermarkt.
Waarom roepen we halt in de natuur en laten we begaan in de supermarkt?
De meer verraderlijke zaken zijn de graanproducten die het fundament zijn beginnen vormen van ons Westers dieet: tarweproducten zoals brood, muffins, pannenkoeken, tortilla’s en wafels. Of nog: pasta, ontbijtgranen, rijst, en maïs, en ook bewerkte granen zoals haver, gerst en rogge. “Mais monsieur, die nieuwe bakkerij is dit jaar bekroond en heeft zo’n ontzettend heerlijk aanbod!
“Ik voel de pijn, mon ami!” Maar dat neemt niet weg dat heel wat van die wereldwijde voedingsbestanddelen over het algemeen niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. Onze spijsvertering (en onze genen) zijn getraumatiseerd door de onbekende eiwitstructuren die het darmkanaal beschadigen. Ze veroorzaken systemische infecties en auto-immuunreacties.
Filosofische reflecties: wat is voeding?
Die wandeling en eerdere reflecties over het oerdieet van PaleoMedicina in Hongarije, deden me stilstaan bij wat voeding eigenlijk is. Want voeding is uiteraard niet gewoon alles wat je in je mond steekt. De voorbije decennia is de definitie ervan ook enorm verschoven. Hieronder tracht ik te verduidelijken hoe ik conceptueel de voorbije jaren naar voeding ben beginnen kijken.
Ondertussen besef ik dat dit framework het voor mij makkelijker maakt om voedingsproducten in de juiste rubrieken te steken:
- Voeding voor mensen is afkomstig van dieren: vlees, vis, eieren en zuivelproducten.
- Planten kunnen voeding zijn, maar zijn eigenlijk vooral medicijn.
- Suiker is géén voeding; het is een drug.
- Koolhydraten zijn met andere woorden heel vaak geen voeding; ze zijn ofwel medicijn of drug, maar in heel wat gevallen best een verslavende substantie.
Alleen omdat we iets in onze mond stoppen, wordt het nog geen voeding. Dat laatste is ook de stelling van Dr. Robert Cywes, die dit alles prima kan verwoorden.
Er zo naar kijken maakt het wellicht heel wat makkelijker om keto lange termijn juist aan te pakken. Je brein categoriseert dan sneller en accurater.
Conceptuele helderheid is belangrijk. Voedingsleer kan super complex zijn. Een reden te meer om een goede houvast te hebben over fundamentele principes.
Waarom eten we?
De belangrijkste reden is niet voor energie. De meeste mensen (in onze Westerse samenlevingen zéker maar ook in heel wat andere culturen) dragen al voldoende energie op hun lichaam om het maandenlang vol te kunnen houden. Uiteraard moeten we bijtanken, maar tenzij we echt verhongeren, is er geen haast. Belangrijker is de noodzaak om de structuren van ons lichaam opnieuw op te bouwen, op cellulair niveau. Dat zo goed als elke dag doen, is een goed idee.
We vergeten dit vaak. Gedeeltelijk denk ik onder invloed van het dominante calorieën-in-calorieën–uit–
Maar planten (of groenten) zijn toch o zo gezond?
Uiteraard kunnen we ook planten eten. Heel wat mensen eten behoorlijk wat groenten.
We eten hier thuis nog héél wat groenten, maar ook heel wat groenten niet. Timo’s ervaringen hebben ons geleerd dat bepaalde groenten niet altijd een goed idee zijn.
Groenten leveren heel wat voedingswaarde op. Ze zijn echter tweederangs vergeleken met dierlijke producten. Tot spijt van wie het benijdt. De verhoudingen van hun eiwitten en micronutriënten zijn inferieur, en veel van hun vetten zijn gevaarlijk. In tegenstelling tot dierlijke producten, bevatten planten ook van nature heel wat anti-voedingsstoffen en toxines. We kunnen ze eten, maar alleen als het echt moet. En altijd met een waakzaam oog.
Planten kunnen om die reden het best als medicijn worden opgevat.
Ik neem dit idee over van Natasha Campbell-McBride in deze uitstekende presentatie.
Ze gebruikt de term ‘reinigingsmiddel’, maar om stylistische redenen is ‘medicijn’ wellicht gepaster. Toen Sofie op één van onze reisavonturen op Ometepe-eiland (Nicaragua) ziek werd, kwam een oud vrouwtje ons bijstaan met heel wat plantenextracten.
Planten zijn nuttig voor genezingsdoeleinden, om bepaalde tekortkomingen of onevenwichtigheden te fixen. En bij het behandelen van bepaalde aandoeningen. Menselijke culturen en tradities over de hele wereld gebruiken lokale planten al duizenden jaren als medicijn, op basis van een opgedane kennis. We weten welke veilig zijn om te nemen, welke giftig zijn en hoe ze te bereiden.
Simpele onderverdeling tot het moderne leven je pad kruist
Het echte leven is natuurlijk ingewikkelder en genuanceerder dan de simplistische onderverdeling die ik bovenaan maakte. We eten om uiteenlopende redenen. Voeding is maar één van de vele redenen. We eten wel degelijk voor energie, want als we een eetstijl hanteren dat gebaseerd is op koolhydraten, krijgen we vaak honger.
-> Zie mijn uitgebreide artikel rond honger.
Als geld een probleem of overweging is – wat het bijna altijd is – kiezen we voedsel dat goedkoop en vullend is. De laatste decennia zijn ook vrouwen steeds vaker uithuis gaan werken in plaats van thuis te koken. Ook die evolutie heeft ertoe bijgedragen dat we kiezen voor gemak. Eten moet snel en gemakkelijk te bereiden zijn.
Die kennis brengt me bij een andere kristalheldere presentatie van professor Frédéric Leroy (VUB). Hij praat er over de talrijke problemen waarbij vlees steeds vaker als zondebok wordt gepresenteerd. Interessant is ook zijn kijk op onze Belgische “voedingsdriehoek”, en hoe we voedingsrichtlijnen beter zouden moeten definiëren. Daarnaast gaat hij ook uitgebreider in op de rol van trends naar “gemak” van de voorbije decennia. En hoe we het maximaal gemak hebben bereikt, en heel wat businessmodellen van voedingsbedrijven aan het transformeren zijn. Jammer genoeg allesbehalve in de juiste richting, denk maar aan de Beyond Meat plantaardige burger.
We eten ook voor ons plezier. “Voor de goesting!” En omwille van het samen zijn. We kiezen hierbij dingen die goed smaken en ons humeur verbeteren. Suiker verschijnt dan vaak ten tonele. Met een pad in de hersenen dat vergelijkbaar is met cocaïne. En zeer verslavend is. Daarom is het nuttig om suiker als een drug te beschouwen, niet als een voedingsmiddel.
-> Zie ook mijn artikel ‘Is er een strategische rol weggelegd voor suiker?’
Suiker als kalmerende, strategische drug
De anekdote die ik altijd vertel, verwijst naar de dag dat Timo voor de tweede keer aan zijn ogen werd geopereerd. Meteen uit narcose stond hem heerlijk waterijs te wachten. Dat vertelde de verpleegster ons trots op voorhand. Op het eerste zicht een dwaas idee. Het bevestigde ook mijn kijk op ziekenhuizen als een ongezonde suikerfabriek. Gelukkig besloot ik het verloop van de operatie af te wachten.
Timo werd wakker uit narcose. Volledig over zijn toeren. Vijf minuten lang een ontroostbaar kereltje dat zich geen raad wist met ogen en armen. Het ijs kalmeerde meteen. De koude. Het heerlijke zoete. En meteen begreep ik het opnieuw. Suiker is super geschikt en speelt een strategische rol.
Maar enkel als natuurlijke drug voor de juiste Timo op het juiste moment!
Er zijn legitieme redenen om drugs te gebruiken. Niet alleen voor suiker, maar ook voor alcohol of tabak. Die redenen kunnen sociaal zijn. Of zelfs spiritueel. Alcohol is een waardevol hulpmiddel dat bijvoorbeeld mannen in vele culturen bindt. Geestesverruimende stoffen zijn bijna overal belangrijk in religieuze ceremonies. Dat transformeert bier of tabak niet plotseling in voeding.
Contrasteer suiker even met zout
We kunnen dit beter begrijpen als we suiker contrasteren met zout. Ons verlangen naar zout kan net zo krachtig zijn als dat naar suiker. Het verschil is dat als we naar zout hunkeren, we wel degelijk zout moéten eten. Ons lichaam vertelt ons eenvoudig weg dat we een tekort hebben. En dus moeten we dat oplossen. Heel wat mensen ervaren dit wanneer ze met keto starten en klassiek anti-zout blijven denken.
Hetzelfde geldt bij dorst. Als je dorst hebt, drink je water. Simpel.
Bij suiker is het waarschijnlijker dat er een verlangen ontstaat uit een neuraal proces dat vergelijkbaar is met andere verslavende stoffen. Er is geen voedingsbehoefte. Dat is zelfs het geval als onze bloedsuikerspiegel laag is. Er zijn andere energiebronnen die we kunnen gebruiken om dat probleem aan te pakken.
-> Zie ook mijn artikel over onze persoonlijke ervaring met hypoglycemie
Als het zout is waar we naar hunkeren, dan is alleen zout voldoende.
Wat kunnen we besluiten over de definitie van voeding?
Voeding komt dus van dieren. Planten zijn in heel wat gevallen medicijnen. Suiker is een drug. Helder! 🙂
Focus je strikt op voeding, dan heb je een duidelijke richting. En da’s goed. Het leven is al ingewikkeld genoeg. Maar in dit geval is het allemaal best eenvoudig.
Mijn praktische vertaalslag bij keto: structuur elke individuele maaltijd in de eerste plaats rond een dierlijk product. Hier is een voorbeeld van een eenvoudig eetplan.
En als je weet dat je 100% gezond bent, geniet dan op tijd en stond van je verse groentes, wat fruit en dat stukje cheesecake. Alles komt goed!
Wetenschappelijke verdieping
Hieronder twee ijzersterke presentaties en één interview over dit thema. Warm aanbevolen!
- Presentatie “Want to Go Vegan / Vegetarian?” – 3rd Wise Traditions Conference – Dr. Natasha Campbell-McBride 2017
- Presentatie “Meat’s become a scapegoat for vegans, politicians & the media because of bad science” – Frédéric Leroy
- Interview Ivor Cummins met Rober Cywes MD PhD – “Beating Food Addiction”
